ZONDER TITEL

Kan namelijk niks verzinnen en weet eigenlijk ook niet zo goed wat ik moet schrijven, want mijn leven in Brasil wordt zeg maar steeds gewoner. Niet saaier, integendeel, maar ik ben thuis hier en jullie schrijven ook niet elke zes weken een leuk of spannend verhaaltje.
Ben eigenlijk pas net thuis, thuis in Brasilia, in mijn luie hangmat op het balkon, buiten is het donker (klok is hier alweer verzet, dus nu weer vier uur tijdsverschil), en met Chico Buarque op de achtergrond (mijn nieuwe held op muziekgebied, hij heet trouwens eigenlijk Chico Buarque da Holanda (!) en zijn teksten zijn prachtig, zeggen ze; doe mijn best om ze te begrijpen, maar dat is toch weer een ander niveau dan een praatje maken op straat). De afgelopen weken (sinds 5 januari) ben ik op de kop af 10 dagen in Brasilia zelf geweest. Drie weken non-stop cursus van Cimi op het vormingscentrum/buitenverblijf, ongeveer 45 minuten buiten Brasilia, ruim een week in het verre zuiden van Brasil ivm een grote bijeenkomst van ruim 1200 Guarani-indianen en een weekend in Belo Horizonte, waar Willeke en ik ooit ons Brasil-avontuur zijn begonnen. Ik ga een aantal gesprekjes van deze gebeurtenissen neerschrijven, zodat jullie een indruk krijgen, maar het geen vijf pagina’s worden.

Cursus
Professor Lucia, Antropologie: “Er was eens een missionair werker bij de Yanomami-indianen, die verontrust vertelde dat volgens haar de vrouwen verkracht werden door de mannen. En hoe moest zij dit nu aanpakken? Na enige tijd kwam zij erachter dat de vrouwen beledigd waren als zij niet ‘gepakt’ werden. Dit hoorde bij hun spel, hun seksualiteit, hun natuur. Dus wat moet je meestal als missionair werker doen: niks, niks. Observeren, kijken, afwachten. Als indianen iets willen, komen ze vanzelf wel.”
Clifford, pater uit India: “Het inheems gebied waar ik werk, wordt ongeveer elke week door minimaal vijf onderzoeksinstituten, NGO’s en overheidsinstanties bezocht. En wat ze precies allemaal uitspoken, geen idee.”
Paula, Spaanse, missionair werker bij de Yanomami: “Toen we eindelijk naar ons gebied zouden gaan, bleek dat ik met een heel klein vliegtuigje moest. En ik dacht: ben ik helemaal naar hier gekomen om te sterven?? Nu ben ik helemaal gewend en geniet ik alleen maar van de prachtige uitzichten.”
Antonio, lieve macho Braziliaan: “Mijn coração (ikke) is weer hier… wat moet ik nu doen, want ik ben inmiddels getrouwd!?”
Cleber, coordinator: “Door het bestuur is besloten dat er dit jaar niet meer elke avond bier geschonken zal worden. Vorig jaar hebben mensen zich gestoord aan het feit dat ‘drinken’ gepromoot werd.” Note Geertje: na drie of vier dagen was er wel weer bier, moest wel voor betaald worden (600 ml fles, 1 euro).
Huadson, Amaral, Antonio en Edward: klap op de kop van een varken, mes in zijn keel, 1 minuut wachten, mee naar de tafel, met kokend water de haren eraf, schoonspuiten met koud water, met flink mes een snee in zijn buik, ingewanden eruit (scheiden wat wel nog voor de feijoade geschikt is; meest typische braziliaanse schotel: zwarte bonen en de meest rare stukken vlees), nog eens goed schoonspoelen en op de barbeque. Speeltijd: 15 minuten.
Saulo, mijn baas: “Maar het kan niet dat jij pas hier hebt leren dansen (forro, samen, twee naar hier, twee naar daar). Je moet in Nederland al les hebben gehad.” Nooit, zelfs niet bij Hotel Kuipers. Misschien genetisch overgedragen door mijn ouders???
En dan het afscheid. Ga ik deze mensen, vrienden, nog ooit zien? Ze vertrekken naar de inheemse gebieden waar ze werken en dat varieert van Sao Paulo tot ongeveer drie dagen met de boot… Steeds vaker komt het idee in mijn op om na mijn contract een half jaar rond te reizen om deze gebieden en mensen op te zoeken. Die kans krijg ik namelijk daarna nooit meer….

Sepé
Dit is de naam van een indianenleider die 250 jaar geleden vermoord werd en waarom er 1200 Guarani-indianen bij elkaar kwamen in Sao Gabriel, in de deelstaat Rio Grande do Sul, zuid-Brazilië. Naast deze indianen waren er ook nog ongeveer 3000 mensen van andere sociale bewegingen (boeren, werklozen, jongeren etc). De meeste sliepen in een tent van zwart zeil en bamboestokken.
Cristiano, collega: “Het wordt een hel hier. Het is bloedheet en er is geen water.”
Maar gelukkig komen er de volgende dag van die chemische wc’s, brengt de gemeente alsnog drinkwater en is er een rivier in de buurt. En heb ik het geluk dat ik in een hotel slaap.
Anastacia, Guarani-indiaan: “Sepé is een symbool voor ons om onze strijd voort te zetten. Wij horen op onze grond, al eeuwenlang leven we daar en de regering kan ons daar niet vanaf zetten. Het doet ons goed, het sterkt ons, om met zijn allen hier samen te zijn en te discussiëren over onze toekomst.” Deze discussies waren grotendeels in het Guarani, waar ik (en met mij alle aanwezige niet-indianen) niks van begrijpen.
En één of andere malloot: “Dit zijn de botten van Sepé, echt. Ik heb ze vanochtend gevonden op de plaats waar hij begraven is.”

Belo Horizonte (geen foto’s, camera stuk)
Hella, Nederlandse, getrouwd met Almir, Braziliaan, na acht jaar Brasil weer in Amsterdam, maar even op vakantie in Belo Horizonte: “Toen jij en Willeke hier vijf jaar geleden kwamen, kwam dat precies goed uit. Kon ik mooi naar Nederland en jullie mijn lessen overnemen.”
Hella: “Ik denk dat het leven, het genieten, in Brasil beter is. Het gemak, de feestjes, spontaan, niet te moeilijk. Maar wat werken betreft is het in Nederland een stuk makkelijker. Met 36 uur verdien je een goed salaris en kun je eigenlijk alles doen wat je wilt. In Brasil moet je heel veel uren maken en dan is het salaris nog een schijntje.”
Walney, vriend van Hella en Almir, en dus daarna ook van Willeke en mij, op afstand: “Te ama. You are sweet.” En hand in hand lopen we over straat. Hij homo en Braziliaan, ik genietend van de menselijke warmte.
Vanessa, ook aanwezig op het feestje: “Jij bent gewoon in Brasil geboren en daarna naar Nederland verhuist. Anders kun je niet zo dansen.” Dit keer ging het over de samba. Zou ik misschien een dansschool in Nederland moeten beginnen???

Zo, toch nog een heel verhaal geworden. Chico is inmiddels afgelopen, maar het is een dubbelcd. Nog even wiegen in de hangmat met een wijntje en dan lekker plat. Morgen word ik om 9 uur op het vliegveld verwacht om Nynke en Jinke op te halen. Komen een kijkje in mijn Braziliaanse leven nemen en dan vrijdag op naar het noorden (Sao Luis, Maranhão) voor het carnaval!